تبعیدگاه خانواده سلطنتی در تهران کجا بود؟ - وبلاگ صنعت چاپ

به گزارش وبلاگ صنعت چاپ، هر کدام از محله های منطقه 18 سرگذشت و تاریخچه ای دارند که نشان می دهد گذشت زمان و اتفاقات مختلف باعث شده تا هویت محلی آن ها شکل بگیرد. وقتی سرنخ این هویت را دنبال می کنیم به روایتی متشکل از قدمت، خاطرات و مهاجرت اقوام گوناگون می رسیم که قصه تولد یک محله را می سازند؛ این قصه ها خواندنی اند.

به گزارش همشهری، روایت های مختلفی درباره چگونگی شکل گیری یافت آباد وجود دارد. در گزارش این هفته به سراغ قدیمی ترین محله منطقه 18، یافت آباد، رفته ایم و کتاب تاریخچه شفاهی این محله را باز نموده ایم تا داستان آن را با هم مرور کنیم.

برای نخستین بار یافت آباد همزمان با به حکومت رسیدن آقامحمدخان قاجار و مرکز شدن تهران مورد توجه نهاده شد. به عبارت دیگر، پس از فتح شیراز به دست آقامحمدخان، خانواده سلطنتی زند از شیراز به یافت آباد کنونی در تهران منتقل شدند تا تحت مراقبت قرار گیرند.

آن ها ابتدا در قلعه ای قدیمی تبعید بودند و در سال های بعد، در اطراف همان محل سکونت یافتند. نام یافت آباد را برای نخستین بار این خانواده به این مکان نسبت دادند، اما بعضی دیگر از شهفرایندان محله معتقدند که در یکی از سفر های ناصرالدین شاه به عتبات شهرری، به علت تشنگی، شاه افرادی را برای پیدا کردن آب به اطراف می فرستد و پس از مدت طولانی یکی از قراولان با هیجان و شتاب در حالی که فریاد می زد: یافتم، آب یافتم، نزد شاه آمد و به همین علت نام این محل را یافت آباد نامیدند. البته روایت دیگری هم در این باره وجود دارد.

در بعضی کتب تاریخی آمده که در دوران قاجار و پس از فوت محمدشاه قاجار، وقتی حکومت به دست ناصرالدین شاه می رسد، یک روز که در حال گذر از روستایی سرسبز و باصفا بوده از آنجا خوشش می آید. گفته شده که آن وقت ها محله یافت آباد پر بوده از زمین های سرسبز و خالی از سکنه. برای همین ناصرالدین شاه این زمین ها را یکجا تصاحب می نماید و چنین می گردد که آنجا آباد می گردد.

هنوز هم که هنوز است آثاری از دوران ناصری در یافت آباد به چشم می خورد، مثلا بنای قدیمی حمامی که در جنوب شرقی یافت آباد وجود دارد.

شاید برایتان جالب باشد که نام بیشتر محله های یافت آباد به آباد ختم می شوند؟ زیرا در آن محل آبادی وجود نداشت و مردم برای ماندگار شدن آبادی تاکید داشتند، کلمه آبادی در نام محله ها بیاید. به عنوان مثال، عرب آباد، ترک آباد، ابراهیم آباد و ... از این محله ها هستند که ابتدا محل زندگی عشایر و مهاجران بوده اند و بعد ها رونق و آبادانی را با خود همراه می نمایند.

آب قلعه سهمیه بندی بود

قدیمی های یافت آباد شمالی، محل اسکان اولیه طوایف زندیه را محلی که امروزه به نوروزآباد معروف است می دانند. ظاهرا آن ها به مرور زمان به مکانی که به فخرآباد معروف بوده رفته اند و پایان مکان فعلی را برای سکونت خود انتخاب نموده اند.

بعداز فوت محمدشاه و پناهنده شدن میرزاآقاسی به شاه عبدالعظیم (ع)، ناصرالدین شاه قاجار این زمین ها را تصاحب و نام آن را یافت آباد می گذارد و مالکیت روستا را به داماد خود (خاندان فرمانفرماییان) واگذار و او هم آن را میان ورثه خود تقسیم می نماید.

از اسامی دیگر این روستا می توان به چهارده بنه اشاره نمود. به این علت این نام را برای این محله انتخاب نموده بودند که در آن موقع 14 سهمیه آب رودخانه کرج در اختیار 14 خانوار از اهالی روستا بوده است. در واقع این 14 خانوار فقط سهمیه آب داشتند و کشاورزی و یا رعیتی که احتیاج به آب کشاورزی داشت باید آن را از یکی از این 14 خانوار تهیه می کرد.

4 شبانه روز آب، سهمیه قلعه بالا و 4 شبانه روز دیگر سهمیه قلعه پایین بود و این سهمیه بندی به طور کامل از سوی ساکنان 2 قلعه رعایت می شد، از این رو می توان به چهارده بنه به عنوان نامی دیگر از این محله اشاره نمود.

در آن موقع، فعالیت عمده مردم روستا کشاورزی و باغداری بود و از باغ ها خود محصولاتی مانند توت، سیب و سایر محصولات باغی برداشت می کردند و برای فروش به تهران می بردند. محصولات زراعی همانند گندم و جو و یونجه را هم برای مصرف خود و حیوانات می کاشتند.

مهم ترین منبع آب کشاورزی محله آبی بود که به واسطه نهری از رودخانه کرج به این روستا می آمد، ولی پس از ساختن سد امیرکبیر روی رودخانه کرج، حق آب کشاورزی روستای یافت آباد قطع و چاه ها تبدیل به تنها منبع تأمین نماینده آب کشاورزی شدند. اما به مرور زمان و به علت بالا رفتن هزینه ها، کشاورزی کلان این روستا رو به نابودی رفت و مردمی که تأمین نماینده مایحتاج تهران بودند خود تبدیل به مصرف نماینده شدند.

درسال 1387 یافت آباد به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم شد. البته هنوز بقایای فعالیت کشاورزی در اراضی و زمین های محله یافت آباد به خصوص در اراضی غرب و جنوب این محله به چشم می خورد.

اینجا یکی از پایگاه های جذب مهاجر بود

اکنون بیش از 258 هزار زن و مرد در یافت آباد شمالی ساکن هستند، اما بر اساس اطلاعات دفتر توسعه محلی و طبق سرشماری سال 1335، یافت آباد 1922 نفر جمعیت داشت که از این میان 997 نفر مرد و 925 نفر زن بوده اند.

رشد جمعیت در یافت آباد با گذشت سال های دهه 40 فرایند پرشتاب تری به خود گرفت. به اعتقاد معتمدان محله، این روستا در قدیم یکی از پایگاه های جذب جمعیت مهاجر شده بود و جمعیت آن در سال 1345 به 4115 نفر و 882 خانوار رسید.