برنامه ریزی و ارائۀ پرتو درمانی - وبلاگ صنعت چاپ

به گزارش وبلاگ صنعت چاپ، این روزها طبابت با پرتو درمانی، با تأکیدی که بر معالجات تابشی دقیق و دُز بالا دارد، نیازمند برنامه ریزی و ارائۀ پر احتیاط است. با پیشرفت تکنولوژی تصویرگیری و به کارگیری نسل نو و جمع و جور شتاب

مترجم: احمد رازیانی

منبع:راسخون

این روزها طبابت با پرتو درمانی، با تأکیدی که بر معالجات تابشی دقیق و دُز بالا دارد، نیازمند برنامه ریزی و ارائۀ پر احتیاط است. با پیشرفت تکنولوژی تصویرگیری و به کارگیری نسل نو و جمع و جور شتاب دهنده های خطی در پزشکی، استفاده از باریکه های پر انرژی پروتون و الکترون به اسم یک روش عمدۀ معالجۀ سرطان روز به روز توسعۀ بیش تری می یابد. موفقیت یک برنامۀ معالجۀ با تابش لزوماً متکی به دقتی است که هر مرحلۀ فرآیند با آن انجام می گیرد. بنا بر این، داشتن اطلاعات دقیق از دُز دریافتی در حجم پرتو گرفته، یک عنصر اساسی فرآیند معالجه است (استیوارت، موریسون).

طی چند دهة گذشته در تجهیزات تصویرگیری تشخیصی، بهبود شایان توجهی اجرا شده است و در حال حاضر با این وسائل می توان اطلاعات سه بعدی جالبی دربارة کالبد شناسی و اندازه توسعه تومورهای بیمار به دست آورد. بُرش نگاری کامپیوتری (CT) در این زمینه بیش ترین تأثیر را داشته است و در تشدید مغناطیسی هسته ای (NMR) نقش مهمی را ایفا می نماید. از ترکیب داده های این روش ها با اطلاعات حاصل از شبیه ساز اشعه ـ ایکسیِ نظریة تابش و مطالعات پزشکی هسته ای، می توان از بیمار یک نمود سه بعدی کامل داشت.

اگرچه در حال حاضر از کامپیوترها در پرتودرمانی استفاده های وسیعی می گردد (چین، کوهن)، معمولاً آن ها را فقط در شاخة باریکی از کل کار طرح و اجرای پرتودرمانی، یعنی در محاسبة توزیع تابش، به کار می برند. اما محاسبة دُز عموماً تحت شرایط محدودی انجام می گیرد، یعنی در یک بُعد، و یا گاه گاهی که شرایط پرتودهی مناسب باشد ـ در دو بعد. در سایة این پیشرفت ها، اکنون می گردد کاربرد کامپیوتر، شتاب دهنده، و تکنولوژی تصویرگیری را در خصوص گسترة بسیار وسیع تری از مسائل پرتودرمانی آنالیز کرد. تصویرگیری CT، تصویرگیری با NMR (که انتظار می رود رقیب و مکمل CT باشد)، برش نگاری گسیلی کامپیوتری، و چندین تکنیک تصویرگیری (رقمی) دیگر، ابزارهای تصویرگیری را تشکیل می دهند. شتاب دهنده های خطی نوی که با میکروپردازنده ها کنترل می شوند، در ارائة معالجات تابشی مفید بوده اند. دستگاه های پایه دار که می توانند فوتون ها و الکترون های پر انرژی بتابانند، کم کم دارند جای دستگاه های استاندارد کوبالت ـ 60 را می گیرند. برای شکل دهی میدان های معالجة تابشی و توزیع تابش به طور یک نواخت، از قطعات حفاظ و جبران نماینده های بافت ـ که اختصاصاً برای هر بیمار ساخته شده اند ـ بسیار استفاده می گردد. تکنیک های معالجة چند میدانی و درمان با باریکة متحرک را برای بهینه سازی توزیع تابش خیلی به کار می برند. به منظور یاری به برنامه ریزان در تصمیم گیری دربارة انتخاب سمتیّت باریکه و ابعاد و اَشکال میدان های تابش، فنون نوی در حال توسعه اند (گویتین). مهم تر از همه تکنیکی است که در آن چشم مشاهده گر مثلاً در منبع تابش قرار می گیرد و او می تواند از چشم باریکه و در امتداد محور مرکزی آن به بیمار نگاه کند. اگر محاسبات آن قدر سریع باشند که بگردد نقطة دید را به طور برهم کنشی تغییر داد، این نمایش، یک طریقة عالی برای دریافتن روابط مهم کالبد شناختی، و یک روش ایده آل برای معین ابعاد و شکل میدان است.

در گذشته، فقدان اطلاعات کالبد شناختی و چگالی بافت، امکان دست یابی به محاسبات دقیق اندازه تابش را محدود می کرد. اکنون CT این اطلاعات فراهم می نماید و بدین ترتیب محاسبات تابش بر مبنای داده های CT پیکسل با دقت بیش تری انجام می شوند (زونتاگ و دیگر ، ونگ و دیگر).

به لطف موج برهای جمع و جوری که طراحی شده اند، دستگاه هایی برای معالجات تخصصی ساخته اند که می توانند فوتون ها را در دو انرژی مختلف بتابانند. تحول دل گرم نمایندة دیگر عبارت است از میکروترون که قادر است باریکه های بسیاری را از محلی دوردست به اتاق معالجه بتاباند (براهم). برای بهبود بخشیدن به خصوصیات فیزیکی باریکه های فوتون و الکترون ـ نسبت به باریکه های دستگاه های فعلی ـ پژوهش های مهمی به عمل آمده است. در تاباندن باریکه های فوتون و الکترون به اعماق مورد نظر، پیشرفت هایی حاصل شده است (در خصوص فوتون با انتخاب هدف های بهتر و طرح صافی های تسطیح نماینده؛ در خصوص الکترون با استفاده از باریکه های اسکنِر، یا برگ های پرانمایندۀ چندتایی به شکل مناسب) (شرمان و دیگر، آلموند).

یک زمینۀ دیگر که آیندۀ خوبی در انتظار آن است، ارائۀ پرتودرمانی کنترل شده با کامپیوتر است (کیجوسکی و دیگر، چین)، که امکانات توزیع فوتون آن نسبت به تجهیزات معمولی بهتر است. امتیاز این تکنیک آن است که می تواند تابش را در سه بُعد توزیع کند. برخی پارامترهای دستگاه های درمان مثل زاویۀ لولۀ تاباننده، محل هم خط ساز، جای میز معالجه و آهنگ تابش را به طور مداوم تنظیم می نمایند تا بیش ترین تابش را به تومور برسانند و در عین حال تابشی را که به بافت های عادی می رسد در زیر مقادیر مجاز نگه دارند.